Με διπλό κλικ οπουδήποτε στην σελίδα επιστρέφεται στην αρχή

Η ΑΝΤΙΠΑΡΟΣ

(Τα κείμενα που ακολουθούν είναι παρμένα από το βιβλίο του αείμνηστου δασκάλου Καλουδά Βασιλείου που εκδόθηκε το 1960)

Η Αντίπαρος είναι ένα μικρό νησί των Κυκλάδων, το οποίο βρίσκεται δυτικά της Πάρου με την οποία αποτελούν την επαρχία Πάρου και χωρίζεται απ’ αυτή με το στενό της Αντιπάρου.
Το μήκος της από Β προς Ν είναι 12,5 χμ. το πλάτος της 5,5 η δε επιφάνειά της είναι 38 τ.χ.
Το ψηλότερο βουνό της είναι ο «Προφήτης Ηλίας» 308 μ. και ο πληθυσμός της 1050 κάτοικοι (απογραφή 1991) από τους οποίους οι περισσότεροι κατοικούν στην πρωτεύουσα της «Κάστρο» που βρίσκεται στα βόρεια του νησιού και είναι το μοναδικό χωριό.
Οι υπόλοιποι κατοικούν σε αγροικίες που βρίσκονται σε διάφορες τοποθεσίες εξοχικές, όπως «Κάμπος», «Σωρός», «Άγιος Γεώργιος» κ.λ.π.
Είναι νησί μάλλον φαλακρό, αλλά έχει γραφικότατα ακρογιάλια και ωραίες αμμουδιές.
Στο κέντρο του νησιού υπάρχει το περίφημο σπήλαιο των σταλακτιτών.
Το κλίμα της Αντιπάρου, όπως και των άλλων νησιών, είναι θαυμάσιο.
Τα κυριότερα προϊόντα του νησιού είναι κρασί, κριθάρι, άφθονα γαλακτοκομικά, ψάρια, χταπόδι περίφημο, αυγά, πουλερικά, κρέατα κ.λ.π.
Ως τόπος παραθερισμού η Αντίπαρος είναι ιδανική για οικογένειες και νέους.
Το γύρισμα της ταινίας «ΜΑΝΤΑΛΕΝΑ» το καλοκαίρι του 1960, με την Αλίκη Βουγιουκλάκη, έκαμε περισσότερο γνωστή την Αντίπαρο.
Για την διαφήμιση αυτή της Αντιπάρου συνέβαλε πάρα πολύ ο διαπρεπής συγγραφέας και δημοσιογράφος: Γιώργος Ρούσσος, σεναριογράφος της ταινίας αυτής, πού ζήτησε επιμόνως από την εταιρεία «ΦΙΝΟΣ ΦΙΛΜ» να γυριστεί το έργο στο μέρος από το όποιο εμπνεύστηκε την υπόθεση, την γενέτειρα του Αντίπαρο.
Η Αντίπαρος είναι πραγματική απόλαυση ιδίως για τον κουρασμένο ψυχικά και σωματικά παραθεριστή, αν δεν έχει και πάρα πολλές απαιτήσεις. Θα βρει ησυχία, γαλήνη, γραφικά και πεντακάθαρα ακρογιάλια, τρόφιμα φρέσκα άριστης ποιότητας και σχετικώς φθηνά, ψάρεμα, κυνήγι κ.λ.π.
Η παραθεριστική κίνηση, αρχίζει συνήθως από το Πάσχα και τελειώνει τον Οκτώβριο. Η μεγαλύτερη κίνηση, παρατηρείται τον Αύγουστο.
Συγκοινωνία:
Από τον Πειραιά μέχρι την Πάρο, η συγκοινωνία γίνεται με τα πλοία της ακτοπλοΐας. Από την Πάρο για την Αντίπαρο, η συγκοινωνία γίνεται με καΐκια και φέρυ-μπόουτ.
Μπορεί κανείς να φθάσει με αυτοκίνητο στην ακτή της Πάρου, απέναντι από την Αντίπαρο πού ονομάζεται «ΠΟΥΝΤΑ», να πάρει το φέρυ-μπόουτ και σε 10 περίπου λεπτά θα βρίσκεται στην Αντίπαρο.
Διαμονή
Υπάρχουν πολλά ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, διαμερίσματα και μικρές ή μεγάλες βίλες, camping, που μπορούν να ενοικιάσουν οι επισκέπτες, ανάλογα και τα χρήματα που διαθέτουν, προκειμένου να κάνουν τις διακοπές τους στην Αντίπαρο.
Αξιοθέατα
Οι δρόμοι του χωριού είναι τσιμεντοστρωμένοι και πλακοστρωμένοι. Υπάρχει και δρόμος ασφάλτινος, ο οποίος ξεκινά από το χωριό, περνά από τα Γλυφά, τον Σωρό, το Σπήλαιο και καταλήγει στον Άγιο Γεώργιο, στο Νότιο δηλαδή άκρο του νησιού.
Στις εξοχικές αυτές τοποθεσίες μπορεί να πάει κανείς ή με τα πόδια ή με γαϊδουράκι. Ο παραθεριστής, μπορεί να δει το Ενετικό Κάστρο, να επισκεφθεί το Σπήλαιο των σταλακτιτών, να ασχοληθεί στο ψάρεμα, ή να περάσει την ώρα του στα ολοκάθαρα ακρογιάλια και τις μαγευτικές αμμουδιές.
Υπάρχει ακόμη κυνήγι για τους κυνηγούς, ανάλογα με την εποχή: τρυγόνια, ορτύκια, μπεκάτσες, άγρια κουνέλια κ.λ.π.
Κινηματογράφος λειτουργεί κατά τους καλοκαιρινούς μήνες σχεδόν καθημερινά.

Εκκλησίες - Εορτές

Η κοινοτική εκκλησία του χωρίου είναι ο Άγιος Νικόλαος. Είναι μια μικρούλα εκκλησία στην κεντρική πλατεία του χωριού που κτίστηκε τον 17ον αιώνα με έξοδα του Οικονόμου Νταμέτζου. Είναι βυζαντινού ρυθμού, με τοιχογραφίες όχι παλιές.
Τον Παντοκράτορα του τρούλου και τους τέσσερις Ευαγγελιστές, τους φιλοτέχνησε το 1960 ο αγιογράφος Α. Μαυρίδης, με δαπάνη της εταιρίας «ΦΙΝΟΣ ΦΙΛΜ» διότι χρειάστηκαν για το γύρισμα της ταινίας «ΜΑΝΤΑΛΕΝΑ». Επάνω από την πόρτα της εκκλησίας σε ένα μάρμαρο, το λεγόμενο υπέρθυρο, είναι σκαλισμένη η εξής επιγραφή:

Δ[I]ΕΞ[Ο]Δ[ΩΝ]Η(ΟΙ)Κ[Ο]Ν[Ο]Μ[ΟΥΝ]Τ[Α]Μ[Ε]ΤΖ[ΟΥ]
Δηλαδή ΔΙΑ ΕΞΟΔΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΝΤΑΜΕΤΖΟΥ

Η χρονολογία 1645 είναι ασφαλώς η έναρξη των εργασιών της ανεγέρσεως της εκκλησίας και 1703 η αποπεράτωσή της. Υπάρχουν ακόμη και άλλες εκκλησούλες. Άλλες είναι μέσα στο κάστρο και άλλες διασπαρμένες στις εξοχές.
Μία απ' αυτές είναι και ο Άγιος Ιωάννης στο Σπήλαιο των σταλακτιτών, με την επωνυμία «Σπηλιώτης» ο οποίος εορτάζεται στις 8 Μαΐου και άλλη μία σε ένα γραφικό ακρογιάλι στα νότια του νησιού το «Γεννέθλιον της Παναγίας» που επονομάζεται «Φανερωμένη» και εορτάζεται στις 8 Σεπτεμβρίου.
Στο λιμάνι της Αντιπάρου υπάρχει η εκκλησία της «Αγίας Μαρίνας» και εορτάζεται στις 17 Ιουλίου.
Στις εξοχικές αυτές τοποθεσίες την ήμερα της εορτής γίνεται πανηγύρι..
Δημόσιες και άλλες υπηρεσίες
Στην Αντίπαρο υπάρχει Πολυδύναμο αγροτικό ιατρείο, ταχυδρομείο, Αστυνομικός Σταθμός, Κ.Ε.Π. Λιμενικός Σταθμός, Αγροτική και Εμπορική τράπεζα.
 

ΜΕΤΑΛΛΕIΑ ΚΑI ΜΕΤΑΛΛΕΥΜΑΤΑ

Όπως πολλά νησιά των Κυκλάδων, έτσι και η Αντίπαρος, είχε και έχει ίσως ακόμη κοιτάσματα διαφόρων μεταλλευμάτων και ορυκτών.

Στην Αντίπαρο υπάρχει θειούχος μόλυβδος, θειούχος ψευδάργυρος, χαλαζίας, οξείδια του μαγγανίου, θειικό βάριο, σιδηρομεταλλεύματα και αλλά. Σε ορισμένα μάλιστα από αυτά, έγινε κατά καιρούς και συστηματική εκμετάλλευση.

Υπάρχουν μεταλλεία σιδήρου στην τοποθεσία «Χατζοβούνι» και «Μπατάγιες», υδραργύρου στις τοποθεσίες «Κακή Σκάλα» και «Σαν Πιέρρος», μολύβδου και ψευδαργύρου στις τοποθεσίες «Βαρβαρόσα», «Πρασσοβούνι» και «Τσομπανομανού», μολύβδου στον «Άγιο Γεώργιο», «Ρενιέρη» και μαγγανίου στις «Μαγγανιές».

Δεν είναι γνωστό, ούτε υπάρχουν ενδείξεις που να φανερώνουν ότι έγινε εκμετάλλευση αυτών των μεταλλευμάτων στα παλαιά χρόνια.

Στο τέλος του περασμένου αιώνα και συγκεκριμένα το 1873 είχε μεταλλευτικές εργασίες στην Αντίπαρο η Ελληνική Μεταλλευτική Εταιρεία. Συγχρόνως και αργότερα εκμεταλλεύθηκαν τα μεταλλεία Αντιπάρου διάφοροι, όπως η Εταιρεία Αντιπάρου, η Εταιρεία Νέας Αντιπάρου, κάποιος Γερμανός Κρίκ, ένας Άγγλος ονομαζόμενος Σοάν, ο όποιος καμίνευε το μετάλλευμα στην Αντίπαρο και στην τοποθεσία Άγιος Γεώργιος και η Εται­ρεία Γεωργακοπούλου-Ναβάρα, η οποία πούλησε τα μεταλλεία κατά το 1900 περίπου στην Γαλλική Εταιρεία Λαυρίου.

Η Γαλλική Εταιρεία έκανε σπουδαίες εγκατα­στάσεις, κτίρια, γραφεία, μηχανές, σιδηροδρό­μους για την μεταφορά του μεταλλεύματος με βαγόνια κ.λ.π.

Από το έτος 1902-1920 εξωρύχθηκαν από τα μεταλλεία της Αντιπάρου 45.894 τόνοι μεταλλευμάτων. Από του 1926 ανέλαβε την εκμετάλλευση των μεταλλείων της Αντιπάρου η Ανώνυμος Διεθνής Εταιρεία μεταλλείων και εμπορίας μεταλλευμάτων η οποία μέχρι το 1931 συνέχισε τις μεταλλευτικές εργασίες.

Από το 1952-1956 έγινε η μεταλλευτική Εταιρεία "Αιγαίο", η οποία εκμεταλλεύτηκε τα εναπομείναντα κοιτάσματα μολύβδου. Τώρα δεν γίνεται καμιά μεταλλευτική εργασία.

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΠΑΡΟΥ

Προϊστορικοί χρόνοι

Μέχρι το τέλος του περασμένου αιώνα, οι γνώσεις μας για τους αρχαίους κατοίκους των νησιών του Αιγαίου και της Ελλάδας ακόμη, ήταν πολύ συγκεχυμένες.

Ξέραμε όσα είχε γράψει ο Όμηρος στην Οδύσσεια και την Ιλιάδα, χωρίς να είμαστε βέβαιοι και γι' αυτά.

Πολλοί, ιδίως ξένοι επιστήμονες και ερευνητές, τα θεωρούσαν ως φανταστικά διηγήματα του Ομήρου χωρίς ιστορική αξία, μέχρι που η σκαπάνη του Σλήμαν, αποκάλυψε με τις ανασκαφές που έκαμε στην αρχαία Τροία, Μυκήνες, Τίρυνθα κλπ. Ότι τα αναφερόμενα από τον Όμηρο, δεν είναι καθόλου φανταστικά δημιουργήματα, αλλά πραγματικά γεγονότα. Αργότερα, κατά το 1900, ο Άγγλος Αρχαιολόγος Έβανς, κάνοντας ανασκαφές στη μεγαλόνησο Κρήτη, φέρνει στο φως την αρχαία Κνωσό, την πρωτεύουσα του μυθικού βασιλιά της Κρήτης Μίνωα. Τα καταπληκτικά ευρήματα του Έβανς αποκαλύπτουν ένα υπέροχο πανάρχαιο πολιτισμό, τον λεγόμενο Μινωικό πολιτισμό. Ειδικότερα όμως για τα νησιά των Κυκλάδων, στο τέλος του περασμένου αιώνα, έγιναν ανασκαφές από διαφόρους αρχαιολόγους, περισσότερο όμως από τον Έλληνα αρχαιολόγο Χρήστο Τσούντα.

Τα ευρήματα των ανασκαφών αυτών έφεραν στο φως έναν αρχαιότατο πολιτισμό, ο όποιος άρχισε να αναπτύσσεται στα νησιά των Κυκλάδων από το 3.000-2.500 π.Χ. και ονομάστηκε Κυκλαδικός πολιτισμός.

Ανασκαφές από τον αρχαιολόγο Χρήστο Τσούντα, έγιναν και στην Αντίπαρο, το έτος 1897, στις τοποθεσίες Απάντημα, Σωρός, Πεταλίδα, Κρασάδες, και στην νησίδα Δεσποτικό, στις το­ποθεσίες Τσουμπάρια και Λειβάδι.

Κατά τις ανασκαφές αυτές, βρέθηκαν στις τοποθεσίες που αναφέραμε, ολόκληρες νεκροπόλεις με πολλούς τάφους. Τους περισσοτέρους όμως τάφους, δυστυχώς, και ιδίως στις τοποθεσίες Απάντημα, Σωρός και Πεταλίδα, τους είχε λα­θραία ανασκάψει και συλήσει πριν από τον Τσούντα κατά το 1883 ο αρχαιοκάπηλος J. Τh. Bent  με την βοήθεια των φίλων του αδελφών Swan. Γι' αυτό τα ευρήματα των τάφων αυτών ήταν ελάχι­στα, ενώ στους τάφους της τοποθεσίας Κρασάδες ευρέθηκαν αρκετά, ιδίως δε αγγεία πήλινα, εγχάρακτα γραμμικά και ειδώλια μαρμάρινα. Στην τοποθεσία αυτή ο ιερόσυλος Bent δεν μπόρεσε να επιδοθεί απερίσπαστος στο ανίερο έργο του, διότι η περιοχή λόγω των μεταλλείων που υπήρχαν εκεί, ήταν περισσότερο κατοικημένη από τις άλλες.

Στην νησίδα Δεσποτικό, επεσήμανε πολλούς τάφους ο Τσούντας, τόσο στο Λιβάδι, όσο και στα Τσουμπάρια. Δεν τους ανάσκαψε όμως όλους, διότι ο χρόνος που διέθετε ήταν λίγος. Όσοι τάφοι ανασκάφηκαν, απέδωσαν αρκετά ευρήματα: αγγεία μαρμάρινα και πήλινα και ειδώλια μαρμάρινα, τα οποία φυλάσσονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Άξιο σημειώσεως είναι ότι σε κανένα τάφο της εποχής αυτής, τόσο της Αντιπάρου και του Δεσποτικού, όσο και της Πάρου, δεν βρέθηκαν ούτε όπλα, ούτε βέλη, ούτε άλλα μετάλλινα αντικείμενα. Μοναδική εξαίρεση ίσως παρουσιάζει ο ισχυρισμός του Bent, ο οποίος λέει ότι ανακάλυψε σε ένα τάφο της Αντιπάρου αργυρά και χάλκινα κοσμήματα.

Στο Δεσποτικό και στις ίδιες θέσεις, έγιναν ανασκαφές το έτος 1958 και από τον Έφορο Αρχαιοτήτων Κυκλάδων κ. Ζαφειρόπουλο.

Κατά τις ανασκαφές αυτές βρέθηκε ολόκληρη νεκρόπολη με αρκετούς τάφους της πανάρχαιας εποχής, μέσα στους οποίους υπήρχαν διάφορα αγγεία πήλινα με γραμμικά σχέδια σκαλισμένα, καθώς και άλλα αντικείμενα, τα οποία φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Πάρου.

Δυστυχώς πολλοί από τους τάφους, που είχε επισημάνει και δεν ανάσκαψε ο Τσούντας, είχαν συληθεί από σπείρα αρχαιοκάπηλων πριν τους ανασκάψει ο κ. Ζαφειρόπουλος και κανείς δεν ξέρει τι αντικείμενα βρέθηκαν σ' αυτούς.

Οι πρώτοι κάτοικοι των Κυκλάδων, ήταν πριν κάτοικοι της ηπειρωτικής Ελλάδας με το γενικό όνομα Πελασγοί, οι οποίοι όταν κατόρθωσαν να κατασκευάσουν πλοία και μπορούσαν να ταξιδεύουν, κατά την 8η ή 7η χιλιετηρίδα προ Χριστού, έφθασαν στα νησιά των Κυκλάδων, για να προχωρήσουν αργότερα μέχρι την Κύπρο, την Μικρά Ασία και τα παράλια της Αφρικής.

Στα νησιά έμειναν και κατοίκησαν μονίμως Θράκες και περισσότερο Κάρες, κλάδος των Πελασγών και αυτοί, οι οποίοι είχαν επιδοθεί στην ναυσιπλοΐα και κυριαρχούσαν με τα πλοία τους, στο Αιγαίο Πέλαγος.

Όταν όμως αργότερα, αναπτύχθηκε η ναυτική δύναμη της Κρήτης, αναγκάστηκαν να συνεργασθούν με τους Κρήτες και έδιναν μάλιστα σ' αυτούς πληρώματα για  τα πλοία τους (Ήροδ. Α 171).

Σιγά-σιγά όμως η Κρήτη έγινε μεγάλη δύναμη και δεν αρκέσθηκε στην συνεργασία αυτή, αλλά αποφάσισε να καταλάβει τα νησιά των Κυκλάδων. Η Πάρος μάλιστα η οποία κατελήφθη από τους Κρήτες ονομάσθηκε Μινωίς από το όνομα του Μίνωα βασιλιά της Κρήτης.

Πολλά αρχαιολογικά ευρήματα της εποχής αυτής, προερχόμενα από ανασκαφές που έγιναν στα νησιά των Κυκλάδων, υπάρχουν στα Μουσεία και φανερώνουν την επικοινωνία των Κρητών με τους Κυκλαδίτες και την επίδραση της Κρητικής τέχνης στα νησιά αυτά.

Μετά από την κατάκτηση των Κρητών, οι Κυκλάδες καταλαμβάνονται από τους Αιγυπτίους, όταν ήταν Φαραώ της Αιγύπτου ο Σέσωστρις (1324­-1258 π χ.)

Κατά την εποχή του Τρωικού πολέμου (1124 π.χ.) τα νησιά των Κυκλάδων, δεν έχουν μεγάλη δύναμη γι' αυτό δεν λαμβάνουν μέρος και στην εκστρατεία αυτή, εναντίον της Τροίας.

Αργότερα κατά το 1100 π.Χ. οι Κυκλάδες κα­τοικήθηκαν από τους Αχαιούς και κατόπιν από τους Ίωνες οι οποίοι έφυγαν από την ηπειρωτική Ελλάδα εξ αιτίας της καθόδου των Δωριέων.

Όταν αργότερα οι Φοίνικες απέκτησαν μεγάλη ναυτική δύναμη και ο στόλος τους δέσποζε και κυριαρχούσε στη Μεσόγειο θάλασσα, τα νησιά άλλοτε ελεηλατούντο και άλλοτε εκυριεύοντο απ' αυτούς.

Το πέρασμα των Φοινίκων από τα νησιά των Κυκλάδων και ειδικότερα από την Αντίπαρο, φανερώνει το αρχαίο Φοινικικό όνομα της «Ωλίαρος», που σημαίνει «δασώδες βουνό».

Με το όνομα αυτό αναφέρουν την Αντίπαρο, πολλοί αρχαίοι συγγραφείς, μεταξύ των οποίων και ο Στράβων εις τα Γεωγραφικά του.

Ιστορικοί χρόνοι.

Κατά τους Περσικούς πολέμους τα νησιά των Κυκλάδων, υποτάχθηκαν στους Πέρσες.

Η αρχή έγινε από τη Νάξο την οποία κατάστρεψε ο Περσικός στόλος με ναύαρχο τον Δάτη το 490 π.Χ. Μετά την ναυμαχία της Σαλαμίνας το 480 π.Χ. και την καταστροφή των Περσών, τα νησιά περιήλθαν στην ηγεμονία των Αθηνών τα 477 π.Χ.

Κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο 431-404 π.χ. τα νησιά πλήρωναν φόρο στους Αθηναίους, έστελναν και στρατό. Μετά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, περιέρχονται στη Σπάρτη μέχρι το 394 π.χ. και μετά από λίγα χρόνια, αρχίζουν να πληρώνουν φόρο πάλι στους Αθηναίους.

Μετά την Ανταλκίδειο ειρήνη 387 π.χ. τα νησιά γίνονται αυτόνομα, αλλά το 362 π.χ. ο Αλέξανδρος τύραννος των Φερών, ο οποίος είχε συμμαχήσει με τους Θηβαίους, ετοίμασε στόλο και ήρθε εναντίον των νησιών. Ο Ισοκράτης αναφέρει στον Πανηγυρικό ότι την Τήνο την κατάστρεψε τελείως και τα νησιά περιήλθαν τελικώς εις τους Θηβαίους.

Ύστερα από τόσες ταλαιπωρίες, οι Κυκλάδες βρίσκονται σε άθλια κατάσταση μέχρι της εποχής που έγινε η μάχη της Χαιρώνειας το 338 π. Χ. οπότε περιήλθαν στην κυριαρχία των Μακεδόνων και παρέμειναν μέχρι του θανάτου του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου περιήλθαν στο Βασίλειο των Πτολεμαίων της Αιγύπτου Φιλάδελφου και Ευεργέτου.

Όταν οι Ρωμαίοι κατέκτησαν την Ελλάδα, κατακτήθηκαν και τα νησιά, τα οποία, όπως γράφουν οι ιστορικοί της εποχής εκείνης, ήταν κατάλληλα μόνο ως τόποι εξορίας, λόγω της εξαθλίωσης τους.

Βυζαντινή Εποχή

Κατά την εποχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, τα νησιά αποτέλεσαν την επαρχία των νήσων, η οποία διοικείτε από ηγεμόνα.

Περισσότερος λόγος για τα νησιά των Κυκλάδων κατά την εποχή αυτή δεν γίνεται. Έχουν περιπέσει στην αφάνεια, διότι το κράτος είχε να ασχοληθεί με περιοχές περισσότερο ενδιαφέρουσες και με μεγαλύτερη σημασία. Έτσι εγκαταλειμμένα σχεδόν από το Κράτος γίνονται στόχος στους διαφόρους επιδρομείς και μένουν στη διάθεση των πειρατών μέχρι της εποχής της Φραγκοκρατίας.

Φραγκοκρατία.

Όταν το 1204 μ.Χ. οι Φράγκοι κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη, τα νησιά των Κυκλάδων περιήλθαν στη δικαιοδοσία των Ενετών.

Το έτος 1207 ο Ενετός Μάρκος Σανούδος, γαμπρός του περίφημου δόγη της Βενετίας Ερρίκου Δάνδολου φθάνει στη Νάξο και βρίσκει την πόλη να την κατέχουν Γενουήσιοι πειρατές.

Ύστερα από πολιορκία πέντε εβδομάδων, κατορθώνει να κυριεύσει το Βυζαντινό Κάστρο της Νάξου, να νικήσει τους πειρατές και να ιδρύσει το Δουκάτο του Αιγαίου με πρωτεύουσα την Νάξο, στην οποία προσάρτησε την Πάρο και την Αντίπαρο.

Η Αντίπαρος υποχρεώθηκε να δίνει για τις γαλέρες των Ενετών 30 κωπηλάτες και παρέμεινε υπό την κυριαρχία των Ενετών, του Δουκάτου της Νάξου, μέχρι το 1416.

Κατά το έτος αυτό, ο ηγεμόνας του Δουκάτου της Νάξου Ιάκωβος Α' Κρίσπος, έτυχε να πάει στη Σμύρνη και από εγωισμό ή αμέλεια δεν πήγε να χαιρετίσει τον Σουλτάνο των Τούρκων Μωάμεθ Α'. Ο Σουλτάνος τότε, για να τιμωρήσει την ασέβεια αυτή του Ιακώβου, έστειλε στόλο από 30 πλοία, με ναύαρχο τον Τζιαλή Μπέη εναντίον των Κυκλάδων, ο οποίος λεηλάτησε την Άνδρο, Πάρο και Μήλο και έκανε καταστροφές σε πολλά άλλα νησιά. Πήρε λάφυρα και αιχμάλωτους και γύρισε στην Κωνσταντινούπολη. Κατά την επιδρομή αυτή του Τουρκικού στόλου η Αντίπαρος ερημώθηκε κυριολεκτικά.

Ο Φλωρεντινός Ιερέας Χριστόφορος Βουονδελμόντης, ο οποίος την εποχή αυτή περιηγήθηκε τα νησιά των Κυκλάδων "εν φόβω και μεγάλη ανησυχία» γράφει στο βιβλίο του "Liber Ιnsularum Αrchipelagi» ότι η Αντίπαρος είχε εγκαταλειφθεί στους αϊτούς και φάλκωνες (γεράκια) «πάνυ πολλούς... υπό γάρ του πλήθους, ουδ' αι πέτραι σχεδόν ορώνται του όρους».

Η τέλεια όμως εγκατάλειψη του νησιού από τους κατοίκους δεν οφείλεται μόνο στην καταστροφή που έκανε ο τουρκικός στόλος αλλά και στις συχνές επιδρομές των πειρατών, των τρομερών Σαρακηνών, οι οποίοι την εποχή αυτή είχαν κατακλύσει το Αιγαίο. Το μεταξύ Πάρου και Αντιπάρου στενό το λεγόμενο «στενό των 14 ποδών» το είχαν κάνει πραγματικό κρησφύγετο. Απ' αυτό ξεκινούσαν τα πλοία τους για τις επιδρομές και σ' αυτό ξαναγύρισαν φορτωμένα, για να μοιράσουν ή να απο­θηκεύσουν τα προϊόντα των ληστειών τους.

Η απέναντι από την Αντίπαρο ακτή της Πάρου , η οποία λέγεται «Σαρακήνικο» , φανερώνει όχι απλώς το πέρασμα των Σαρακηνών, αλλά την επί αρκετό χρονικό διάστημα εγκατάσταση τους εκεί.

Το έτος 1440 ο Ενετός ηγεμόνας της Πάρου και Άνδρου Γκρούτσιος Σωμαρίπας δίνει την Αντίπαρο προίκα στη θυγατέρα του Φραντζέσκα ή Τσέσκα, που παντρεύεται το ίδιο έτος τον επίσης Ενετό Λεονάρδο Λορεντάνο, γόνο της περίφημης Ενετικής οικογένειας των Λορεντάνο.

Ο Λορεντάνο τότε φροντίζει να κατοικηθεί πάλι το νησί με νέους κατοίκους, να καλλιεργηθεί και να προοδεύσει. Κτίζει και ένα ισχυρότατο Κάστρο για να προφυλάγονται οι κάτοικοι από τις επιδρομές των πειρατών.

Τα σπίτια του Κάστρου ακόμη υπάρχουν, κατοικούνται και είναι σχεδόν όπως κτίστηκαν την εποχή αυτή, με λίγες μόνο μεταρρυθμίσεις.

Το Κάστρο είναι ένας τετράγωνος χώρος, πού οι πλευρές του κλείνονται από σπίτια ψηλά με χοντρούς τοίχους, πάχους 2-3 μέτρων, ώστε να μην μένει πουθενά κενό, εκτός από την μοναδική πόρτα που υπάρχει μέχρι σήμερα.

Στο κέντρο του χώρου, υπήρχε ο πύργος πού χρησίμευε ως παρατηρητήριο. Τώρα δεν υπάρχει πια εκτός απ' τα θεμέλια του. Στην θέση του πύργου βρίσκεται σήμερα το υδραγωγείο του χωριού. Σε κάποιο σπίτι μέσα στο Κάστρο, είναι ακόμη εντοιχισμένο ένα μάρμαρο με την παράσταση του Αγίου Μάρκου (Σαν Μάρκο) σύμβολο των Ενετών. Τα σπίτια του Κάστρου είναι το παλιό χωριό, που το ονόμαζαν «Κάστρο» και η ονομασία αυτή, διατηρείται μέχρι σήμερα.

Τα σπίτια που κτίστηκαν αργότερα έξω από το Κάστρο λέγονται «Ξώπυργα».

Το έτος 1500 περίπου, η Αντίπαρος περιέρχεται στην Ενετική οικογένεια των Πιζάνι.

Τουρκοκρατία

Μέχρι την εποχή αυτή, η Τουρκία δεν είχε ενδιαφερθεί για την κατάκτηση των Κυκλάδων.

Το έτος όμως 1537 εμφανίζεται στα νησιά η Τουρκική αρμάδα, η οποία αποτελείτο από 100 πλοία, με αρχηγό τον άλλοτε περιβόητο αρχιπειρατή Χαϊρεδίν Βαρβαρόσα, τον οποίο είχε διορίσει αρχιναύαρχο ο Σουλτάνος της Τουρκίας Σου­λεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής και μεταξύ άλλων νησιών κυριεύει και την Αντίπαρο. Αιτία της καταλήψεως των νησιών από τους Τούρκους ήταν ο πόλεμος που είχε αρχίσει μεταξύ Τουρκίας και Ενετών.

Έτσι από το έτος 1537 η Αντίπαρος περιέρχεται στην κυριαρχία της Τουρκίας.

Η Τουρκία όμως, δεν εγκατέστησε τουρκική διοίκηση στο νησί. Την διοίκηση και την ευθύνη της εισπράξεως των φόρων, την είχε αναθέσει στους προεστούς, τον επίτροπο, τον καντσιλλιέρη, τον παπά και τον πρωτόγερο.

Μια φορά το χρόνο, η Τουρκική αρμάδα, με επικεφαλής τον Καπουδάν Πασά (ναύαρχο), γύριζε τα νησιά να πάρει τους φόρους. Η Αντίπαρος έπρεπε να πληρώνει 1.200 γρόσια κάθε χρόνο.

Η Τουρκική αρμάδα όμως, δεν περιοριζόταν να πάρει μόνο τους φόρους και τα απαραίτητα δώρα, αλλά τα πληρώματα των πλοίων έβγαιναν να αρπάξουν, να λεηλατήσουν και να τρομοκρατήσουν τους δυστυχισμένους κατοίκους των νησιών.

Ο Γάλλος Ιστορικός και περιηγητής Τουρνεφόρτ, ο οποίος έτυχε το έτος 1700 να βρίσκεται στην Αντίπαρο τη στιγμή που εμφανίστηκε ο Τουρκικός στόλος, λέει ότι οι κάτοικοι της Αντιπάρου που αποτελούσαν μόλις 78 οικογένειες, μόλις αντίκρισαν τον τουρκικό στόλο, φοβήθηκαν τόσο πολύ, ώστε ούτε πετσέτες, ούτε τραπεζομάντιλα, ούτε άλλα πράγματα άφησαν στα σπίτια τους, αλλά τα έκρυψαν όλα και έφυγαν στα βουνά και στα σπήλαια. Όταν οι Τούρκοι βγήκαν στην στεριά, έπιασαν τους προεστούς, τους οποίους αφού ράβδισαν αλύπητα, τους ανάγκασαν να ομολογήσουν που είχαν κρύψει όχι μόνο τα δικά τους πράγματα, αλλά και των άλλων κατοίκων τα οποία και πήραν.

Εν τω μεταξύ κατόρθωσαν οι Τούρκοι να συλλάβουν πολλούς κατοίκους και αφού διάλεξαν τις ωραιότερες γυναίκες και τους πιο ρωμαλέους άνδρες, τους πήραν και ξεκίνησαν για την Κω, εκεί έμειναν πέντε ημέρες να γιορτάσουν το ραμαζάνι τους. Αυτή την πράξη των Τούρκων ο Τουρνεφόρτ την ονομάζει «ληστρική επιδρομή».

Εκτός όμως από τις επιδρομές των Τούρκων, είχαν και τις επιδρομές των πειρατών.

Πολλοί τυχοδιώκτες με πειρατικά πλοία, όχι μόνο λεηλατούν τα νησιά, αλλά διαλέγουν μερικά απ' αυτά τα πιο κατάλληλα, τα χρησιμοποιούν ως ορμητήρια και γίνονται μια διαρκής μάστιγα για την περιοχή. Τέτοιο ορμητήριο είχε χρησιμοποιήσει ο διαβόητος Γάλλος πειρατής Δανιέλ, την προς τα Νότια της Αντιπάρου νησίδα Δεσποτικό, η οποία τότε ήταν κατοικημένη.

Το έτος 1675 έφθασε στο Δεσποτικό Τουρκικός στόλος, ο οποίος αποτελείτο από 7 γαλέρες, με αρχηγό τον Σερδάρη της Άσπρης θάλασσας, για να επιτεθεί αιφνιδιαστικά εναντίον του Δανιέλ. Βλέποντας ο Γάλλος πειρατής ότι κινδυνεύει να αιχμαλωτισθεί από τούς Τούρκους, βάζει φωτιά στην πυριτιδαποθήκη του πλοίου του και το ανατινάζει, ενώ αυτός και το πλήρωμα του προσφέρουν πολλά χρήματα στους κατοίκους του Δεσποτικού για να τους κρύψουν οι κάτοικοι όμως όχι μόνον αρνηθήκανε να τους προσφέρουν άσυλο, αλλά τους παραδώσανε στα Τουρκικά αγήματα πού είχαν βγει στο νησί. Οι Τούρκοι τότε κατάσφαξαν όλους τους πειρατές.

Όταν έμαθαν τα γεγονότα του Δεσποτικού οι Γάλλοι πειρατές Ούγος ντε Κρεβελλιέ, Ονωρά, Οράνζ, και άλλοι, έφθασαν με τα πλοία τους στο νησί, όταν είχαν φύγει πια οι Τούρκοι και αφού το λεηλάτησαν έκαψαν τα σπίτια και τους κατοίκους τους κατάσφαξαν μέχρι του τελευταίου.

Οι καταστροφές και οι λεηλασίες, φέρνουν τους δυστυχισμένους κατοίκους των νησιών σε πραγματική απόγνωση. Η Τουρκική όμως αρμάδα, δεν παραλείπει να περάσει από τα νησιά για να εισπράξει τους φόρους.

Κατά το έτος 1756, επειδή οι κάτοικοι της Αντιπάρου δεν έχουν να πληρώσουν τους φόρους τους στον Καπουδάν Πασά, αναγκάζονται να πουλήσουν την νησίδα πού βρίσκεται στα Βόρεια της Αντιπάρου "Φιρά" (Διπλό), στον Παριανό Πέτρο Μαυρογέννη και τον Μυκονιάτη Τζωρτζή Μπάο, στην τιμή των 100 ριαλίων.

Το συμβόλαιο της πώλησης λέει τα εξής:

"Με τo παρόν φανερόνομεν εμοις όλοι οι ραγιαδαις οι κάτικι του νησιoύ Αντιπάρου επιδι και να εχομεν χρια δια να πλερόσομεν το εμερί μας του Ειψιλοτατου μας άφεντός Καμπτάμ πασιά, επαρακαλέσαμεν τον αφεν. Πετράκι Μαυρογενι, και αφεν. Τζoρτζακην μπάω και τον επολίσαμεν το νισι όπου έχωμεν λεγόμενον φιρά ευγανοντας την αλικη του κονδίλι. Είδε το επίλιπο καθός ευρίσκετε ώλο αλικη ψαριό με αλα σεπακόλουθα ολο καθος ευρίσκετε διχος να έχωσι οι αντιπαριώτες στο αφτό νησί καμία μετοχί απάνω και δια το αυτό νισι ελάβασι ριαλια εκατόν ρ. ΙΟΟ: καθός απόλοιτον ετεριασανε και υπό την σιμερον να άγρικατε το αφτό νισι τον ανοθεν αρχότον να το κανωσι ως θελωσι και βουλονται, πωλίσουνε,πιρκοδοτίσουνε, χαρίσουνε, και δια τω ανοθεν σούμα ομολογούνε πός ελάβασι την ανοθεν σούμα σώας ανελυπος, και δια το βεβεο του παρόντος υπογραφωσι ώλοι οι ραγιάδες οι κατοθεν υπογεγραμένοι δια καθε κερώ ενδιξι, υποσχόμενοι να μαντινιέρουν και να διαφεντεβγουσι το παρόν, ιδε και είθελεν σικωθι τινάς να γιρέβγι δικεοματα να μένουσι απίραχτι οι ανοθεν άρχοντες, και ο σκανταλίσας Το παρόν να πλερόνι τις αφεντιάς ριάλια πενήντα, και πάντα το παρόν να έχι το βεβεο :

αναγνοστις ξιφίας Επίτροπος αντιπάρου βεβεόνο

Προτσακελαριος καρτορος βεβεοί

σακελάριος καρτορος βεβεοί

χοροεπισκοπος Κατακουζινος βεβεοί

Παδαμιανός Τριανταφιλος βεβεόνο

γεοργιος χαρτουλαρις βεβεόνο

νικόλαος κονταράτος βεβεόνο

αντονις μπάος βεβεόνο

αντριας σκιανθις βεβεόνο

στέφανος αποκοτος βιβεονο

τζανες κιρνιλιας βεβεόνο

μιχαλις λεβάκις βεβεόνο

γεοργιος χαλονιάρις βεβεόνο

κοσταντίς μπαρμπαρίς βεβεόνο

νικόλαος καπούτσος βεβεόνο

ο οικονόμος ντζαμετζος βεβεονο

νικολαος ρούσος βεβεονο

νικολαος λεβακις βεβεόνο

νικόλαος παρούσος βεβεονο

φραντζεοκος μοστράτος βεβεόνο

αντονις μοστρατος βεβεόνο

Ίω. αλαμανος βεβεονο

'Ιω. Τζανεμαούνι βεβεόνο

γεοργις κατακουζινός βεβεόνο

γεοργις δρακος βεβεόνο

Γιοάννις Ντελλα Γραματικας έγραψα το παρόν και μαρτυρά με θελιμα τον ανοθεν αντιπαριότον Φίλιππος: ο Σουμμαρίπας και Καντζελαριος Ναξί­ας Εκοπιαριοα το παρόν».

Το έτος 1770, όταν η Αικατερίνη Β' της Ρωσίας, κήρυξε τον πόλεμο εναντίον της Τουρκίας, στόλος Ρωσικός, ο οποίος αποτελείτο από 60 πλοία με ναύαρχο τον Γρηγόριο Ανδρέγεβιτς Σπυρίδωφ, ήρθε στα νησιά και τα κυρίευσε.

Ο στόλος αυτός έκανε βάση και ορμητήριο το λιμάνι της Νάουσας Πάρου. Τότε και η Αντίπαρος έδωσε τον όρκο πίστεως στην Αικατερίνη Β'.

Κατά το διάστημα της Ρωσικής κατοχής, διορίσθηκε επίτροπος των νησιών για δύο χρόνια, ο Μυκονιάτης Αντώνιος Ψαρρός και κατόπιν ο Παύλος Νεστερώφ.

Ρώσος απεσταλμένος εν τω μεταξύ, γύριζε τα νησιά, και την Αντίπαρο φυσικά, για να στρατολογήσει εθελοντές, οι οποίοι πήγαιναν να καταταχθούν στο Ρωσικό Σύνταγμα Sclussendurg που ήταν στη Νάουσα της Πάρου

Μετά από την συνθήκη «Κιουτσούκ-Καϊναρτζή»(1774), που έδωσε τέλος στο Ρωσοτουρκικό πόλεμο, ο Σουλτάνος έστειλε στόλο με ναύαρχο τον Χασάν Αγά Τζεζάερλι για να τιμωρήσει τους νησιώτες, επειδή βοήθησαν τους Ρώσους και έλαβαν μέρος στον πόλεμο εναντίον της Τουρκίας. Τους έσωσε όμως ο Παριανός Νικόλαος Μαυρογένης, διερμηνέας του ναυάρχου, ο οποίος κατόρθωσε να τον πείσει να μη ζητήσει εκδίκηση.

Έτσι τα νησιά ξαναήλθαν στην κυριαρχία των Τούρκων, χωρίς αυτή τη φορά να πάθουν κακό. Οι επιδρομές όμως των πειρατών εξακολουθούν.

Το έτος 1790 Κεφαλλονίτες και Μανιάτες πειρατές, επιχειρούν επιδρομή στην Αντίπαρο, οι οποίοι εκτός από τη φοβερή λεηλασία και καταστροφή που επιφέρουν, κατορθώνουν να αρπάξουν και την θυγατέρα του Ενετού υποπρόξενου την «Γκρατσιόζα Φραντσίσκα».

Αποτέλεσμα των επιδρομών, της λεηλασίας και της καταστροφής πού επιφέρουν στην Αντίπαρο, τόσο οι πειρατές, όσο και οι Τούρκοι είναι να ελαττώνεται διαρκώς ο πληθυσμός.

Ο Άγγλος στρατιωτικός και αρχαιολόγος Γουλιέλμος Λήκ αναφέρει ότι ο πληθυσμός της Αντιπάρου στις αρχές του 19ου αιώνα ήταν μόλις 187 κάτοικοι, ενώ ο Γερμανός Ιστορικός Πάς Φον Κρίνεν τους είχε βρει παλαιότερα 280.

ΑΝΑΝΙΑΣ ο ΑΝΤΙΠΑΡΙΟΣ.- Θα ήταν παράληψη αν κλείναμε το κεφάλαιο αυτό της Τουρκοκρατίας και δεν αναφέραμε για ένα μεγάλο τέκνο της Αντιπάρου που γεννήθηκε την εποχή αυτή, τον Ανανία τον Αντιπάριο, ο όποιος συγκαταλέγεται μεταξύ των διδασκάλων του γένους.

Ο Ανανίας γεννήθηκε στην Αντίπαρο και σπούδασε στην Πατριαρχική Ακαδημία της Κωνσταντινουπόλεως. Δάσκαλος του Ανανία ήταν ο περίφημος για την σοφία του Δωρόθεος ο Μυτιληναίος.

Ο Ανανίας χειροτονήθηκε διάκονος και η αξία του αναγνωρίσθηκε πολύ γρήγορα, γι' αυτό σε λίγο χρονικό διάστημα έγινε διδάσκαλος της ίδιας Πατριαρχικής Ακαδημίας και δίδαξε σ' αυτήν από του 1752-1770.

Έγραψε το «Σπλάγχνον γραμματικής ή περί μορίων» σύγγραμμα το οποίο φανερώνει ότι γνώριζε πολύ βαθιά την Ελληνική γλώσσα.

Το σύγγραμμα αυτό τυπώθηκε στην Βενετία το έτος 1763 από τον εκδοτικό οίκο Αντωνίου Βόρτολι με έξοδα του Παναγίου Τάφου, όταν ήταν Πατριάρχης Ιεροσολύμων ο Αθηναίος Παρθενίας.

Στο τέλος του συγγράμματος του ο Ανανίας, σε ένδειξη τιμής προς το δάσκαλο του Δωρόθεο, γράφει τα εξής: «Ανανίου εκ των συνουσιών Δωροθέου του φιλοσόφου σπλάγχνον Γραμματικής».

Ελληνική Επανάστασης 1821.

Κατά την επανάσταση η Αντίπαρος διοικήθηκε κατά το σύστημα των Εφορειών.

Σκοπός του συστήματος ήταν η είσπραξη φόρων από τα νησιά του Αιγαίου, για τη συντήρηση του στόλου, ο οποίος αποτελείτο από 92 Υδραίικα, 44 Σπετσιώτικα και 40 Ψαριανά πλοία.

Η Εθνική Συνέλευση στο Άστρος το 1823, όρισε να εισπράττεται από την Αντίπαρο φόρος 2.500 δραχμές τον χρόνο.

Μετά την Απελευθέρωση

Μετά την απελευθέρωση και όταν συστήθηκαν οι δήμοι το 1833, η Αντίπαρος απετέλεσε Δήμο με την επωνυμία «Δήμος Ωλιαρίων".

Το 1840 καταργήθηκε ο Δήμος αυτός και η Αντίπαρος απετέλεσε τμήμα του Δήμου Πάρου μέχρι το 1912 οπότε έγινε η Κοινότητα Αντιπάρου, η οποία διατηρείται μέχρι σήμερα.

Η μυστική βάση υποβρυχίων Αντιπάρου κατά την περίοδο της Γερμανοϊταλικής κατοχής 1941-1944.

Κατά τη Γερμανοϊταλική κατοχή, ήταν γραφτό η Αντίπαρος να προσφέρει πάλι αίμα, με τη «μυστική βάση υποβρυχίων», που εγκατέστησε τo στρατηγείο της Μέσης Ανατολής.

Μετά την κατάρρευση του Μετώπου του 1941, όπως, είναι γνωστό, πολλοί σύμμαχοι στρατιώτες έμειναν πίσω χωρίς να μπορέσουν να φύγουν για την Κρήτη ή για την Μέση Ανατολή.Έτσι με όποια ευκαιρία κατόρθωναν να βρουν, μπαρκάριζαν από τα ακρογιάλια της Αττικής, για «κάτω».

Μια νύχτα έφτασε στο λιμάνι του Αγίου Γεωργίου στα Νότια της Αντιπάρου, μια ψαροπούλα με κυβερνήτη τον Χάρη Γραμματικάκη (Κρητικό την καταγωγή που είχε δουλέψει όμως πολλά χρόνια σε Παριανά ψαράδικα καΐκια), φορτωμένη Κρητικούς και με άλλους, που τους σύστησε μεν ο Γραμματικάκης στους Αντιπαριώτες κατοίκους, σαν εξαδέλφους του, αλλά που έμεναν βουβοί, γιατί δεν ήξεραν Ελληνικά.Ήταν Άγγλοι μεταξύ των οποίων και ο Βρετανός λοχαγός Τζών Ατκινσον.

Μετά παραμονή δύο ημερών, αναχώρησαν. Δεν πέρασε πολύς καιρός όμως και ένα υποβρύχιο Αγγλικό, έρχεται στο λιμάνι του Αγίου Γεωργίου, φέρνει τον Ατκινσον, τον Βρετανό επιλοχία Τζών Ρέπαθ, ένα ακόμη Άγγλο στρατιώτη, τον Κύπριο ασυρματιστή Διαμαντή Αρβανιτόπουλο ή Κώστα Κυπριάδη, πετρέλαια, ασύρματο, πολεμοφόδια, όπλα, τρόφιμα, σκεπάσματα, χρήματα και πολλά άλλα εφόδια, για να γίνει το σημείο αυτό της Αντιπάρου, πραγματική βάση. Η βάση θα είχε σκοπό να φυγαδεύει Άγγλους, που για διαφόρους λόγους δεν κατόρθωσαν να φύγουν, μετά την κατάρρευση του μετώπου και Έλληνες που ήθελαν να πάνε στην Μέση Ανατολή. Ακόμη να δί­νει με τον ασύρματο χρήσιμες πληροφορίες για τις κινήσεις των Γερμανικών πλοίων που έστελναν ενισχύσεις για τον Ρόμελ στην Αφρική.

Για να μπορέσει όμως, η βάση αυτή, να εκτελέσει τον προορισμό της, ήρθε σε επαφή και ζήτησε τη βοήθεια και των πατριωτών που έμεναν στην Πάρο, Γεωργ. Ζαμπέτα διοικητή χωροφυλακής, Βαπτ. Λάχανου τελωνειακού, Μιχ. Κρίσπη, Ιακ. Ραγκούση, Έμμ. Γρυλλάκη, ακόμη δε και των οικογενειών της Αντιπάρου Εμμανουήλ Πατέλη και Γεωργίου Καπούτσου. Η μεγαλύτερη επιτυχία ήταν, που κατόρθωσαν να πάρουν με το μέρος τους τον Ιταλό δεκανέα, που υπηρετούσε στην Πάρο, Βέρο Λικέρι. Αυτός φρόντιζε να τους κατατοπίζει για κάθε κίνηση των Ιταλών και να τους δίνει διάφορες χρήσιμες πληροφορίες.

Η δουλειά άρχισε να πηγαίνει περίφημα, από τη στιγμή πού έλαβαν μέρος στην υπόθεση, ο Έλληνας συνταγματάρχης Καραβιάς και πολλοί πατριώτες από την Αθήνα.

Το στρατηγείο της βάσεως το εγκατέστησαν στην βίλα που είχε ο πατριώτης Σπύρος Τζαβέ­λας, στο λιμάνι του Αγίου Γεωργίου. Εν τω μεταξύ οι ψαροπούλες των Παριανών Τσαντάνηδων και του Γραμματικάκη, συνέχιζαν τα ταξίδια, κουβαλώντας στην βάση Άγγλους και Έλληνες, για να τους παραλάβει το υποβρύχιο και να τους μεταφέρει στην Μέση Ανατολή.

Κάποια νύχτα σκοτεινή, φθάνει στον Άγιο Γεώργιο το καΐκι του Γραμματικάκη με 26 Άγγλους. Σκοπός ήταν η φυγάδευσης τους για την Μέση Ανατολή με το υποβρύχιο, το οποίο όμως άργησε να έρθει και οι Άγγλοι εγκαταστάθηκαν στην εξοχική κατοικία του Εμμανουήλ Πατέλη, στην τοποθεσία «Αλμυρό», κοντά στον Άγιο Γεώργιο.

Αλλά η βάση προδόθηκε. .! Πέντε Ιταλοί στις 5 Ιανουαρίου 1941, φθάνουν στον Άγιο Γεώργιο με το πρόσχημα μεν ότι ήθελαν να πάρουν ξύλα, με σκοπό όμως να κατασκοπεύσουν και να διαπιστώσουν τι συμβαίνει και αν οι πληροφορίες τους ήσαν αληθινές. Τους δέχτηκε ο Σπύρος Τζαβέλας στο σπίτι του Ιωάννη Πατέλη. Όταν ζήτησαν οι Ιταλοί να επισκεφθούν τη βίλα, ο Σπύρος Τζαβέλας είπε ότι δεν είχε το κλειδί. Η καπνοδόχος όμως της βίλας κάπνιζε από τα ξύλα πού έκαιγαν οι Άγγλοι στο τζάκι, για να ζεσταίνονται. Οι Ιταλοί χωρίς να πουν τίποτε έφυγαν.

Ο Γεώργιος Ζαμπέτας ειδοποιεί να λάβουν τα μέτρα τους οι Άγγλοι γιατί η βάση προδόθηκε αλλά το μήνυμα δεν πρόφθασε να πάει διότι τα ξημερώματα της 6ης Ιανουαρίου έφθασε μια ομάδα Ιταλών, με επικεφαλής τον Ιταλό ανθυπολοχαγό Κάρλο Ριπόλτσι.

Οι Ιταλοί πολιορκούν αθόρυβα το σπίτι του Τζαβέλα και κάνουν επίθεση. Μέσα βρισκόταν ο Ατκινσον, ο Ρέπαθ, ένας ακόμη Άγγλος στρατιώτης και ο ασυρματιστής Διαμαντής Αρβανιτόπουλος. Αφού οι Ιταλοί έσπασαν την πόρτα του σπιτιού, πρώτος μπήκε ο Ριπόλτσι, αλλά ο Ατκινσον κρατώντας δύο περίστροφα ένα σε κάθε χέρι, πυροβολεί τον Ιταλό, ο οποίος πληγωμένος θανάσιμα από τις σφαίρες του Ατκινσον πέφτει, κατορθώνει όμως να ρίξει μια χειροβομβίδα εναντίον του Ατκινσον. Τα πυρωμένα σίδερα της χειροβομβίδας κτυπούν τον Ατκινσον και τον πληγώνουν βαριά και στα δύο πόδια. Έτσι πληγωμένος σύρθηκε μέχρι το ανοιχτό παράθυρο του σπιτιού και έφυγε μέσα στο πυκνό σκοτάδι της νύχτας. Οι άλλοι δύο έφυγαν και ειδοποίησαν τους 26 που ήταν στην αγροικία του Έμμ. Πατέλη, ο δε Διαμαντής Αρβανιτόπουλος, έφυγε αφού πήρε μια βαλίτσα που είχε μέσα 350 λίρες, 5.000 δολάρια, διάφορα έγγραφα και δύο βιβλία μεγάλης σημασίας. Το ένα ήταν ο μυστικός κώδικας και το άλλο που είχε το όνομα «ΑΪΣΙΓΚΛΑΣ» κατάλογος διαφόρων προσώπων με τις διευθύνσεις τους και διάφορες σημειώσεις.

Την βαλίτσα αυτή ο Αρβανιτόπουλος την έκρυψε κάπου πρόχειρα, αλλά την ίδια μέρα κατέφθασε μεγάλη δύναμη από Ιταλικά στρατεύματα, τα οποία έκαναν έρευνα και ανακάλυψαν και την βαλίτσα και τον Ατκινσον μισοπεθαμένο μέσα σ' ένα χαμόκλαδο. Σιγά-σιγά κατόρθωσαν να συλλάβουν τον Αρβανιτόπουλο και τους Άγγλους πού είχαν πάρει τα βουνά. Ύστερα από σχετικές ανακρίσεις που έκαναν και από πληροφορίες που είχαν, συνέλαβαν και τους Έμμαν. Πατέλη, τα παιδιά του Ιωάννη Πατέλη, Δημήτριο Πατέλη και Βασίλειο Πατέλη, τον Σπύρο Τζαβέλα, Νικόλαο Τσαντάνη, Ιωάννη Τσαντάνη, Γεώργιο Καπούτσο, Ιωάννη Δεσύπρη και πολλούς άλλους, τους οποίους μετέφεραν στις φυλακές Σύρου.Όλους αυτούς εκτός από τον Δημήτριο Πατέλη, τον οποίο άφησαν ελεύθερο, τον Μάρτιο τους μετέφεραν στις φυλακές Caserma Regina της Ρόδου, και έμειναν εκεί μέχρι τέλους Δεκεμβρίου 1942. Μέσα στις φυλακές αυτές υπέφεραν τόσες στερήσεις και κακουχίες ώστε ο Έμμ. Πατέλης δεν άντεξε και πέθανε στις 23 Απριλίου 1942. Στο τέλος Δεκεμβρίου μεταφέρονται οι υπόλοιποι στις φυλακές της Καλλιθέας, περιμένοντας να έρθει η μέρα της δίκης.

Εν τω μεταξύ βάσει του βιβλίου «ΑΪΣΙΓΚΛΑΣ», των πληροφοριών που είχαν και των ομολογιών του Ατκινσον, ο οποίος κάτω από τη φοβερή πίεση της εξαντλητικής ανάκρισης που του έκαναν τα ομολόγησε όλα, κατόρθωσαν οι Ιταλοί να συλλάβουν όλους σχεδόν πού είχαν λάβει μέρος και βοήθησαν στη μυστική βάση της Αντιπάρου.

Έτσι εκτός από αυτούς που αναφέρουμε πιο πάνω, συνελήφθησαν και οι εξής: Αλέξ. Ζάνας, Λεων. Πολυμενάκης, Ντάρα Νικοτσάρα, Βασ. Αγγελόπουλος, Ήλ. Παπαβασιλείου, Παν. Κλαπέας, Θεόδ. Βασιλειάδης, Μαρίνα Μοσχονησίου, Θ. Μοσχάτος, Ι. Δεμύρης, Θ. Φουλής, Αμαλία Μπουρέκα, Μαρία Καλιοτζή, Ιωάννης Παπαδόπουλος, Κ. Γεωργούδης, Ν. Καρακολτσίδης, Μιχαήλ Κρίσπης, Γ. Πολυμενάκος, Ξεν. Κωφός, Ιωάν. Βάγιας, Θαν. Κοκώνης, 'Εμμ. Γρυλλάκης. Γεώργ. Ζαμπέτας, Ίακ. Ραγκούσης, Βενιζέλος Ραγκούσης, Θεολ. Ρούσσος, ο καθηγητής της Αγγλικής Πώλσον και άλλοι. Η δίκη άρχισε στις 9 και τελείωσε στις 15 Φεβρουαρίου 1943.

Πρόεδρος του δικαστηρίου ήταν ο φοβερός μισέλληνας Ιταλός στρατηγός Μαγκάλντι. Αποτέλεσμα της δίκης αυτής ήταν να καταδικασθούν σε θάνατο οι Τζών Ατκινσον, Διαμαντής Αρβανιτόπουλος, Σπύρος Τζαβέλας, Ιωάννης Πατέλης, Γ. Καπούτσος, Φραγκίσκος Τσαντάνης, Θεοδώρα Νικοτσάρα και Βασίλειος Πατέλης. Πολλοί άλλοι καταδικάστηκαν σε φυλάκιση από 3-30 έτη.

Αυτοί πού καταδικάστηκαν σε θάνατο, έκαναν αίτηση για χάρη, εκτός από τη Ντόρα Νικοτσάρα, η οποία με κανένα τρόπο δεν ήθελε να υπογράψει παρά τα κλάματα και τα παρακάλια των συγγενών της. Τέλος κατόρθωσε να την πείσει με πολλά βάσανα ο διοικητής των φυλακών Κόρτι και έτσι τελικά την υπέγραψε. Ο Ιταλός διοικητής Τζελόζο, ύστερα από την αίτηση χάριτος πού έλαβε για τους μελλοθανάτους, δέχτηκε να μετατρέψει σε ισόβια δεσμά τη θανατική καταδίκη της Ντόρας Νικοτσάρα, επειδή ήταν γυναίκα και του Ιωάννη Πατέλη και Γεωργ. Καπούτσου, επειδή είχαν πολλά παιδιά. Οι άλλοι τα ξημερώματα της 24ης Μαρτίου μεταφέρθηκαν στην Κοκκινιά, όπου και εκτελέστηκαν.

Ο Ατκινσον κουτσός και σε ελεεινή κατάσταση, απ' τις τύψεις που είχε παίρνοντας τόσους στο λαιμό του, πριν τον τουφεκίσουν και ενώ τον είχαν δεμένο σε μια καρέκλα για να μην πέσει, γύρισε και είπε στους συντρόφους του «Συγχωρήστε με για να αναπαυθεί η ψυχή μου .." Τους άλλους πού δεν καταδικάστηκαν σε θάνατο και αυτούς που πήραν χάρη, τους μετέφεραν στις φυλακές της Ιταλίας.

Σε λίγο καιρό πέθανε από οξείς ρευματισμούς, στην φυλακή του Σαν Στέφανο, ο Γεώργιος Καπούτσος και οι άλλοι ελευθερώθηκαν όταν οι σύμμαχοι κατέλαβαν την Ιταλία.

Έτσι η Αντίπαρος πλήρωσε με αίμα την Εθνι­κή Αντίσταση, με τους Αντιπαριώτες Βασίλειο Πατέλη που εκτελέστηκε, Εμμανουήλ Πατέλη που πέθανε στη φυλακή της Ρόδου και το Γεώργιο Καπούτσο, που πέθανε στη φυλακή του Σαν Στέφανο της Ιταλίας.

Επικοινωνήστε μαζί μας